İSTANBUL-NURULLAH SARI(YSM) - ABD, Ukrayna-Rusya savaşının sona ermesi için girişimlerini hızlandırırken, Ukraynalı yetkililer hafta sonu Washington'da temaslarda bulundu. ABD temsilcilerinin önümüzdeki günlerde Moskova’da görüşmeler yapması bekleniyor.
ABD Başkanı Donald Trump’ın Ukrayna'ya dair 28 maddelik barış planı Moskova’ya fazlasıyla yakın bulunduğu için tepki çekmişti. Plan, geçen hafta Cenevre’de ABD ve Ukrayna arasında yapılan görüşmelerin ardından kısmen revize edildi.
Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski, güncellenmiş planın “işe yarayabileceğini” söyledi. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ise planın gelecekteki bir barış anlaşması için “temel” olabileceğini belirtti. Trump da pazar günü yaptığı açıklamada “bir anlaşmaya varma ihtimalinin güçlü olduğunu” ifade etti.
Buna rağmen, iki taraf da Kiev’in toprak verip vermeyeceği ve Ukrayna’nın gelecekteki güvenliğinin nasıl sağlanacağı gibi kritik başlıklarda ilerlemenin hâlâ çok zor olduğunu belirtiyor.
ABD’nin temas trafiği: Önce Kiev, sonra Moskova
AP'de yer alan habere göre, Trump’ın temsilcileri hafta sonu Ukraynalı yetkililerle görüşmesinin ardından, bu hafta Ruslarla bir araya gelecek.
Ukrayna Ulusal Güvenlik Konseyi Başkanı Rüstem Umerov, Ukrayna Genelkurmay Başkanı Andrii Hnatov, Cumhurbaşkanlığı danışmanı Oleksandr Bevz ve diğer yetkililer pazar günü ABD’li yetkililerle yaklaşık dört saatlik bir toplantı yaptı. ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio görüşmenin “verimli” geçtiğini ancak üzerinde çalışılması gereken birçok konu bulunduğunu söyledi. Umerov da ABD’nin desteğine teşekkür etti ancak ayrıntı vermedi.
Öte yandan Rubio’nun Cenevre temaslarının üzerinden yalnızca bir hafta geçmişken Zelenski’nin eski Genelkurmay Başkanı ve başmüzakereci Andrii Yermak, cuma günü bir yolsuzluk skandalının ardından görevinden ayrıldı ve artık müzakere ekibinde değil.
Trump, geçen hafta özel temsilcisi Steve Witkoff’u Moskova’ya göndereceğini açıklamıştı. Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, Putin’in Witkoff’u haftanın ilk yarısında kabul edeceğini doğruladı.
Trump, ilerleyen süreçte Putin ve Zelenski ile bir araya gelebileceğini ancak bunun için “daha fazla ilerleme” gerektiğini söyledi.
Bu sırada Witkoff’un rolü geçen hafta tartışma yarattı. Basına sızdırılan ses kayıtlarına göre, Witkoff, Putin’in dış politika danışmanı Yuri Uşakov’a, Trump’a barış planını nasıl sunması gerektiği konusunda tavsiyelerde bulundu. Hem Moskova hem Washington iddiaları önemsemedi ancak söz konusu kayıtlar Ukrayna ve AB cephesinde ciddi tepki çekti.
Tarafların pozisyonları
Hem Kiev hem de Moskova, Trump’ın barış girişimini memnuniyetle karşıladığını söylese de Rusya saldırılarını sürdürüyor ve maksimalist taleplerinde ısrar ediyor.
Putin, Ukrayna ordusu 2022’de “yasadışı şekilde ilhak edilen” dört bölgeden tamamen çekilene kadar savaşmayı sürdüreceğini belirtti. “Çekilmezlerse bunu zorla sağlayacağız. Hepsi bu,” dedi. Barış planının “temel oluşturabileceğini” söyleyen Putin, taslağın “kesin olmadığını” ve “ciddi müzakere” gerektirdiğini vurguladı.
Zelenski ise planın maddeleri hakkında ayrıntıya girmiyor; Trump’a teşekkür ederken Avrupa’nın sürece daha güçlü dahil edilmesi gerektiğini savunuyor. Ayrıca Ukrayna için “güçlü güvenlik garantilerinin” önemini yineliyor.
Planın ilk versiyonu, Ukrayna’nın kabul edilemez bulduğu talepler içeriyordu: Moskova’nın hâlâ tam olarak kontrol etmediği toprakların Rusya’ya bırakılması ve Ukrayna’nın NATO hedefinden vazgeçmesi gibi.
Zelenski defalarca toprak vermenin “imkânsız” olduğunu söyledi. Müzakerecilerden Bevz, Zelenski’nin bu konuyu doğrudan Trump’la konuşmak istediğini belirtti. Yermak da geçen hafta The Atlantic’e verdiği demeçte, Zelenski’nin toprak kaybını içeren hiçbir anlaşmayı imzalamayacağını söyledi.
Zelenski, NATO üyeliğinin Ukrayna’nın güvenliği için en “ucuz ve en etkili” yol olduğunu vurguluyor. NATO üyeleri de geçen yıl Ukrayna’nın ittifaka “geri dönüşü olmayan” bir yolda olduğunu açıklamıştı. Ancak Trump, göreve geldiğinden beri Ukrayna’nın NATO üyeliğinin gündemde olmadığını açıkça belirtiyor.
Moskova ise Ukrayna’da Batı’ya ait herhangi bir barış gücü fikrine karşı çıkıyor ve savaşın temel amaçlarından birinin Ukrayna’yı NATO’dan uzak tutmak olduğunu yineliyor.
Putin zamana oynuyor, Zelenski baskı altında
Ukrayna’da Yermak’ın istifası Zelenski için ciddi bir darbe olarak görülüyor. Her ne kadar hiçbir yetkili hakkında suçlama olmasa da Zelenski “hata yapma lüksleri olmadığını” söyledi.
Ukraynalı bir yolsuzlukla mücadele aktivisti Valeriia Radçenko, Yermak’ın görevden ayrılmasının “reformlar için bir fırsat penceresi” olabileceğini belirtti.
Putin ise sahada ilerleme sağladığını iddia ederek özgüvenli bir görüntü sergiliyor. Carnegie Russia and Eurasia Center uzmanı Tatyana Stanovaya’ya göre Putin, “savaş alanındaki durumdan hiç olmadığı kadar emin ve Kiev’in sonunda müzakereye oturmak zorunda kalacağını düşünüyor.”
Avrupa’nın açmazı
Bu hafta NATO ve AB’de Ukrayna gündemi yoğun. NATO Genel Sekreteri Mark Rutte, pazartesi günü Brüksel’de Ukrayna Savunma Bakanı Denys Şmıhal ile görüşecek. AB dışişleri ve savunma bakanları ise Avrupa’nın Ukrayna’ya askeri desteğini ve savunma kapasitesini tartışacak. Çarşamba günü NATO dışişleri bakanları yeniden bir araya gelecek.
AB’nin en büyük tartışması, Belçika’da dondurulmuş Rus varlıklarının akıbeti. Trump’ın barış planının ilk taslağı bu varlıkların Ukrayna’nın yeniden inşası için kullanılmasını öngörüyordu. Bu fonlar, Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen’in hem Ukrayna’ya desteği sürdürme hem de Rusya’ya baskı kurma stratejisinde kritik bir yer tutuyor.
Ancak Belçika Başbakanı, bu adımın hukuki sonuçlarından, euro üzerindeki etkilerinden ve Rusya’nın olası misillemesinden endişe ediyor.
Uluslararası Stratejik Araştırmalar Enstitüsü’nden Nigel Gould-Davies’e göre Trump’ın planıyla tetiklenen diplomasi, “Avrupa’nın zayıflığını acı şekilde gözler önüne serdi.”
YSM HABER MERKEZİ
