İSTANBUL-NURULLAH SARI(YSM) - Guardian, +972 Magazine ve Local Call tarafından yapılan araştırmaya göre, İsrail hükümeti, 2021 yılında Google ve Amazon ile imzaladığı 1,2 milyar dolarlık “Project Nimbus” adlı bulut bilişim anlaşmasına gizli bir madde ekletti. 

Bu maddeye göre teknoloji devleri, İsrail’e ait veriler yabancı mahkemelerin veya güvenlik kurumlarının talebiyle paylaşılırsa, hükümete bunu belli eden “göz kırpma mekanizması” adlı gizli bir uyarı sistemiyle haber verecekti. Belgeler, bu sistemin şirketlerin uluslararası yasal yükümlülüklerini fiilen aşmalarına yol açabileceğini ortaya koyuyor.

2021 yılında Google ve Amazon, İsrail hükümetiyle 1,2 milyar dolarlık büyük bir bulut bilişim anlaşması müzakere ederken müşterilerinden sıra dışı bir talep geldi: “Göz kırpma mekanizması” adı verilen gizli bir kod sistemini kabul etmek.

Bu talep, şirketlerin küresel ölçekteki yasal yükümlülüklerini fiilen aşmasını gerektiriyordu. İsrail, devlet verilerinin Google ve Amazon’un bulut sistemlerinde depolanması hâlinde yabancı güvenlik kurumlarının veya mahkemelerin bu verilere erişebileceğinden endişe ediyordu.

Diğer büyük teknoloji şirketleri gibi Google ve Amazon da düzenli olarak polis, savcılık ve istihbarat birimlerinden gelen veri taleplerine yanıt veriyor. Bu süreç genellikle gizlilik içinde yürütülüyor; mahkeme kararları veya yasal yetkiler nedeniyle şirketlerin müşterilerini bilgilendirmesi yasaklanabiliyor.

İsrail için verilerin yabancı otoritelerin eline geçmesi ciddi bir risk olarak görülüyordu. Bu nedenle hükümet, gizli bir uyarı sistemi geliştirdi. Buna göre Google ve Amazon, İsrail’e ait verileri yabancı bir ülkenin talebi üzerine paylaştığında, İsrail hükümetine bunu belli eden şifreli bir ödeme sinyali gönderecekti.

Guardian, +972 Magazine ve Local Call’ın ortak araştırmasına göre, Google ve Amazon bu gizli “göz kırpma mekanizmasını” kabul ederek anlaşmayı imzaladı. Sızdırılan belgeler, şirketlerin “Project Nimbus” adı verilen bu 2021 anlaşmasında İsrail’in olağan dışı koşullarını kabul ettiğini ortaya koyuyor. Her iki şirket de yasal yükümlülükleri ihlal ettikleri iddiasını reddediyor.

Gizli kod nasıl işliyor?

“Nimbus” adı verilen bu proje, İsrail hükümetinin kamu kurumları ve ordusuna ait verileri ticari bulut sistemlerinde depolamasını öngören yedi yıllık bir girişim. Belgeler, İsrail’in olası yabancı veri taleplerine karşı önlem olarak bu gizli sinyal sistemini anlaşmaya dâhil ettiğini gösteriyor.

Sızdırılan Maliye Bakanlığı belgelerine göre, “göz kırpma” sinyali, şirketlerin İsrail hükümetine yaptığı özel ödemeler aracılığıyla iletiliyor. Buna göre veriler başka bir ülkeye aktarılırsa, şirket 24 saat içinde o ülkenin uluslararası telefon koduna denk gelen miktarda ödeme yapıyor: Örneğin ABD için 1.000 şekel, İtalya için 3.900 şekel. Eğer ülkenin kimliği gizli tutulmak zorundaysa, şirket 100.000 şekel (yaklaşık 30.000 dolar) ödüyor.

Hukuk uzmanları bu sistemin ABD yasalarıyla çelişebileceğini ve mahkeme celplerinin gizliliğini ihlal etme riski taşıdığını belirtiyor. Eski bir ABD hükümet avukatı, “Yaratıcı ama yasal açıdan oldukça tehlikeli bir yöntem,” değerlendirmesinde bulundu.

İsrailli yetkililer de bu riski kabul etmiş görünüyor. Belgelerde, Google ve Amazon’un ABD mahkemelerinden gelen emirlerle İsrail’le yaptıkları sözleşme arasında “çatışma” yaşanabileceği, dolayısıyla şirketlerin “ya sözleşmeyi ya da yasayı ihlal etmek” durumunda kalabileceği belirtiliyor.

Google ve Amazon, sistemin uygulanıp uygulanmadığına ilişkin soruları yanıtsız bıraktı. Amazon, “Yasal veri taleplerine yönelik küresel bir prosedürümüz var. Gizlilik yükümlülüklerimizi aşan hiçbir sürecimiz bulunmuyor,” açıklamasını yaptı. Google ise “Yasal yükümlülüklerden kaçtığımız iddiası tamamen asılsız,” dedi.

İsrail Maliye Bakanlığı da “İsrail’in şirketleri yasayı ihlal etmeye zorladığı yönündeki iddialar temelsizdir,” açıklamasında bulundu.

İsrail’e sınırsız erişim

İsrail yetkilileri, gelecekte Google ve Amazon’un bulut hizmetlerine erişiminin sınırlandırılmasından da endişe duyuyordu. Aktivistlerin ya da insan hakları örgütlerinin şirketlere baskı yaparak İsrail’le iş ilişkilerini sonlandırmalarını istemesi bu endişelerin başında geliyordu.

Bu nedenle, Nimbus anlaşmasına Google ve Amazon’un erişimi durdurmasını veya sınırlandırmasını yasaklayan hükümler eklendi. Buna göre şirketler, politikalarında değişiklik olsa veya İsrail’in teknolojilerini insan hakları ihlalleriyle bağlantılı şekilde kullandığı tespit edilse bile erişimi kesemiyor.

Maliye Bakanlığı’nın analizine göre, İsrail telif hakkını ihlal etmediği veya teknolojiyi yeniden satmadığı sürece “İsrail yasalarının izin verdiği her türlü hizmeti kullanma hakkına sahip.”

Anlaşmayı bilen bir yetkiliye göre, “Google ve Amazon’un bulut sistemine aktarılacak verilerde hiçbir kısıtlama yok; buna askeri ve istihbarat verileri de dâhil.” Guardian’ın incelediği belgeler de bu ifadeyi doğruluyor.

Bu düzenlemeler, şirketlerin politik nedenlerle hizmet satışını durdurmasını önlemeyi amaçlıyor. 2024’te Microsoft, Guardian ve ortaklarının haberlerinden sonra, İsrail ordusunun Filistinli sivillerin telefonlarını toplu olarak dinlediği sistem için Azure platformuna erişimini kesmişti. Microsoft, “Sivil gözetimini kolaylaştırmak bizim işimiz değil,” açıklamasında bulunmuştu.

Nimbus anlaşması kapsamında Google ve Amazon’un benzer bir adım atması sözleşme ihlali sayılıyor ve şirketlere para cezası ile yasal yaptırımlar uygulanıyor.

İsrail Maliye Bakanlığı sözcüsü, “Google ve Amazon, İsrail’in hayati çıkarlarını koruyan sıkı sözleşme hükümleriyle bağlıdır. Bu anlaşmalar gizlidir ve özel ticari şartları açıklayarak iddialara meşruiyet kazandırmayacağız” dedi.

YSM HABER MERKEZİ