İSTANBUL-NURULLAH SARI(YSM) - Çin’in devlete ait savunma sanayi kuruluşu Norinco, şubat ayında saatte 50 kilometre hızla otonom olarak muharebe destek operasyonları yürütebilen yeni bir askeri aracı tanıttı. Bu araç, Çin teknoloji sektörünün gururu olarak görülen DeepSeek adlı yapay zekâ modeliyle çalışıyor.
Norinco P60’ın tanıtımı, Komünist Parti yetkilileri tarafından yapılan basın açıklamalarında, Pekin’in DeepSeek ve yapay zekâyı kullanarak Amerika Birleşik Devletleri ile süren silahlanma yarışında farkı kapatma çabasının erken bir örneği olarak sunuldu. Bu gelişme, iki ülke liderinin de ordularını olası bir çatışmaya hazırlamaya çağırdığı bir döneme denk geldi.
Reuters’ın yüzlerce araştırma makalesi, patent ve tedarik kaydını incelediği çalışmaya göre, Pekin’in yapay zekâ araçlarını askeri avantaj sağlamak için sistematik biçimde kullandığı görülüyor. Çin’in yeni nesil silah sistemlerinin nasıl çalıştığı ve ne ölçüde konuşlandırıldığı devlet sırrı olsa da, patentler ve tedarik belgeleri; otonom hedef tanıma ve gerçek zamanlı savaş alanı karar desteği gibi kabiliyetlerde kaydedilen ilerlemeye dair ipuçları veriyor. Reuters, bu sistemlerin tamamının gerçekten üretildiğini doğrulayamadı; patentlerin varlığı da bu teknolojilerin fiilen kullanıldığı anlamına gelmiyor.
Belgeler, Çin Halk Kurtuluş Ordusu’nun (PLA) ve bağlı kuruluşlarının, ABD’nin ihracat kısıtlamalarına tabi olan Nvidia çiplerini hâlâ kullandığını ve temin etmeye çalıştığını gösteriyor. Ancak bu çiplerin ABD’nin 2022’de koyduğu yasaklardan önce mi stoklandığı, belgelerde belirtilmedi. Haziran 2025’te yayımlanan patentlerde bile askeri araştırma enstitülerinin bu çipleri kullandığı görülüyor. ABD Ticaret Bakanlığı, 2022’de Nvidia’nın popüler A100 ve H100 çiplerinin Çin’e ihracatını yasaklamıştı.
Nvidia sözcüsü John Rizzo, Reuters’a yaptığı açıklamada, firmanın bireysel yeniden satışları takip edemediğini belirterek, “Az miktarda ikinci el ürünün geri dönüştürülmesi yeni bir kapasite yaratmaz veya ulusal güvenlik açısından risk oluşturmaz. Ayrıca yasaklı ürünlerin askeri amaçla kullanımı destek, yazılım veya bakım olmadan mümkün değildir” dedi.
ABD Hazine ve Ticaret Bakanlıkları, Reuters’ın bu bulgularına ilişkin sorulara yanıt vermedi.
Washington merkezli Jamestown Foundation düşünce kuruluşundan araştırmacı Sunny Cheung, 2025 yılında PLA’nın, yalnızca yerli üretim donanım (örneğin Huawei yapay zekâ çipleri) kullandığını iddia eden yüklenicilerle çalışmayı artırdığını belirtti. Cheung, bu tespiti yıl boyunca yayımlanan birkaç yüz PLA ihalesini inceleyerek yaptı. Reuters bu iddiayı bağımsız olarak doğrulayamadı; ancak bu eğilim, Pekin’in yerli teknolojiyi kullanma yönündeki baskı kampanyasıyla örtüşüyor.
Reuters’ın Çin patent ofisine yapılan başvurular ve tedarik kayıtlarını incelediği çalışmada, PLA bağlantılı kuruluşların Huawei çiplerine yönelik talebinin arttığı görüldü. Ancak Jamestown’ın incelediği tüm ihaleler bağımsız olarak doğrulanamadı. Jamestown, bu hafta yayımlayacağı raporu Reuters’a önceden paylaştı.
Huawei, çiplerinin askeri amaçlarla kullanımıyla ilgili sorulara yanıt vermedi. Çin Savunma Bakanlığı, DeepSeek ve Norinco da askeri yapay zekâ uygulamalarıyla ilgili yorum yapmadı. Patent başvurusunda bulunan üniversiteler ve savunma firmaları da Reuters’ın sorularını yanıtsız bıraktı.
DeepSeek bağımlılığı
Reuters’ın incelediği belgelere göre, bu yıl PLA kuruluşları tarafından yayımlanan bir düzine ihalede DeepSeek modelleri kullanılırken, yalnızca bir tanesinde yerli rakip Alibaba’nın Qwen modeline atıf yapıldı. Alibaba, Qwen’in askeri kullanımına ilişkin sorulara yanıt vermedi.
Jamestown Foundation’a göre, 2025 boyunca DeepSeek’e yönelik askeri alımlar hız kazandı ve yeni uygulamalar düzenli olarak PLA ağında yayımlanmaya başladı. DeepSeek’in PLA tarafından benimsenmesi, Pekin’in “algoritmik egemenlik” adını verdiği stratejiyle de örtüşüyor; bu strateji, Batı teknolojisine bağımlılığı azaltmayı ve kritik dijital altyapı üzerindeki kontrolü artırmayı hedefliyor.
ABD Savunma Bakanlığı, PLA’nın yapay zekâ kullanımı hakkında yorum yapmadı. ABD Dışişleri Bakanlığı sözcüsü ise Reuters’a yaptığı açıklamada, “DeepSeek bugüne kadar Çin ordusu ve istihbarat operasyonlarına gönüllü olarak destek vermiştir ve bu desteği sürdürmesi muhtemeldir,” dedi. Sözcü, Washington’un “Amerikan yapay zekâ teknolojisini güvenilir müttefiklerle paylaşırken, bu teknolojiyi rakiplerin eline geçirmemeye yönelik kararlı bir strateji” izlediğini belirtti.
Yapay zekâ destekli planlama ve uygulamalar
Belgeler, Çin’in yapay zekâ destekli robot köpekler, otonom insansız hava aracı sürüleri, görsel komuta merkezleri ve ileri düzey savaş simülasyonları gibi sistemler üzerinde çalıştığını gösteriyor.
Kasım 2024’te PLA, tehditleri tespit etmek ve patlayıcıları temizlemek üzere birlikte hareket eden yapay zekâ destekli robot köpekler için bir ihale yayımladı. İhalenin sonuçlanıp sonuçlanmadığı bilinmiyor. Çin daha önce Unitree adlı yerli bir üreticinin silahlı robot köpeklerini askeri tatbikatlarda kullanmıştı. Unitree, Reuters’ın konuyla ilgili sorularına yanıt vermedi.
Son iki yılda yayımlanan patentler, ihaleler ve akademik makaleler, PLA ve bağlı kurumların yapay zekâyı askeri planlama süreçlerini geliştirmek amacıyla kullandığını ortaya koyuyor. Uydu ve drone görüntülerini hızla analiz eden sistemler üzerinde çalışıldığı görülüyor.
Landship Information Technology adlı Çinli bir şirketin şubat ayında yayımladığı tanıtım raporuna göre, Huawei çipleriyle geliştirilen yapay zekâ sistemleri, uydu görüntülerinden hedefleri hızla tespit ediyor ve radar ile hava unsurlarıyla koordinasyon kurarak operasyon yürütüyor.
Xi’an Teknoloji Üniversitesi araştırmacıları, mayıs ayında yayımladıkları raporda, DeepSeek destekli sistemlerinin farklı arazi, kuvvet dağılımı ve değişkenlere sahip 10.000 savaş senaryosunu 48 saniyede değerlendirebildiğini belirtti. Araştırmacılar, geleneksel askeri planlama ekiplerinin aynı analizi 48 saatte yapabileceğini söyledi. Reuters bu iddiayı bağımsız olarak doğrulayamadı.
Otonom silah sistemleri
Belgeler, Çin ordusunun giderek daha otonom savaş teknolojilerine yatırım yaptığını gösteriyor. Reuters’ın incelediği iki düzine patent ve ihalede, dronelara hedef tanıma, izleme ve formasyon halinde insan müdahalesi olmadan görev yapma yetenekleri kazandırılmaya çalışıldığı görülüyor.
Beihang Üniversitesi, bu yıl yaptığı bir patent başvurusunda, DeepSeek modelini kullanarak dronelardan oluşan sürülerin “alçak, yavaş ve küçük” hedefleri (yani diğer dronlar ve hafif uçaklar) tespit etme kabiliyetini geliştirdiğini bildirdi.
Çinli savunma yetkilileri, Pekin ile Washington arasında artan gerginliğin kontrolsüz yapay zekâ destekli silahların yayılmasına yol açabileceği endişeleri karşısında, silah sistemlerinde insan denetimini koruma taahhüdünde bulundu.
ABD ordusu da benzer şekilde yapay zekâya yatırım yapıyor ve 2025 sonuna kadar binlerce otonom drone konuşlandırmayı planlıyor. Yetkililer, bu hamlenin Çin’in insansız hava aracı sayısındaki üstünlüğünü dengelemeyi amaçladığını belirtiyor.
ABD çipleri, Çin modelleri
Çinli savunma yüklenicileri, örneğin Shanxi 100 Trust Information Technology, pazarlama materyallerinde Huawei’nin Ascend çipleri gibi yerli bileşenlerle çalışan sistemleri öne çıkarıyor. Şirket, Huawei ve PLA ile ilişkisi hakkında açıklama yapmadı.
Yine de son iki yıldaki patent başvuruları, askeri araştırmalarda Nvidia donanımının hâlâ sıkça kullanıldığını gösteriyor. Reuters, Çin Halk Kurtuluş Ordusu Ulusal Savunma Teknolojisi Üniversitesi (NUDT) ve ABD yaptırımları altındaki “Yedi Oğul” olarak bilinen Çin üniversiteleri tarafından yapılan 35 başvuruda Nvidia A100 çiplerine atıf yapıldığını tespit etti.
Aynı dönemde bu kurumlar, Nvidia’nın yerine tasarlanan Huawei Ascend donanımını kullandıklarını belirten 15 yapay zekâ patenti daha başvurdu. En son Haziran ayında PLA Roket Kuvvetleri Mühendislik Üniversitesi, model eğitimi için A100 çipleri kullandığını belirttiği bir uzaktan algılama tabanlı hedef tespit sistemi patenti sundu.
NUDT Araştırma Merkezi Başkanı Albay Zhu Qichao, geçen yıl Reuters’a yaptığı açıklamada, ABD kısıtlamalarının yapay zekâ araştırmalarını “bir ölçüde” etkilediğini ancak teknolojik farkı kapatma kararlılıklarının sürdüğünü söyledi.
Nvidia sözcüsü Rizzo ise, Çin’in askeri alandaki donanım talebini küçümseyerek, “Çin’in tüm askeri uygulamaları için yeterince yerli çipi zaten var,” ifadesini kullandı.
Kaynak: Reuters
YSM HABER MERKEZİ