İSTANBUL-NURULLAH SARI(YSM) - İngiltere’de yaklaşık 8 milyon kişi, depresyon ve anksiyete gibi ruh sağlığı sorunları nedeniyle antidepresan kullanıyor. Bu ilaçlar çoğu zaman kilo değişiklikleri, kan basıncı veya kolesterol yükselmesi gibi fiziksel yan etkilere yol açabiliyor.
King’s College London ve Oxford Üniversitesi araştırmacıları, bu yan etkileri ilk kez sıralayarak, 30 yaygın antidepresanın sağlık üzerindeki etkilerini karşılaştırdı.
Araştırmada 58.500’den fazla hasta verisi, 151 klinik çalışma ve 17 FDA raporu analiz edildi.
Araştırmanın sonuçları The Lancet dergisinde yayımlandı. Buna göre, beyin serotonin düzeylerini artıran ve en yaygın antidepresan grubu olan SSRİ’ler (selektif serotonin geri alım inhibitörleri), fiziksel yan etkiler açısından daha avantajlı bulundu. İncelenen ilaçlar arasında sertralin (Zoloft), fluoksetin (Prozac) gibi SSRİ’ler; duloksetin (Cymbalta) gibi SNRI’ler ve amitriptilin gibi trisiklikler yer aldı.
Oxford Üniversitesi’nden Profesör Andrea Cipriani, İngiltere’de antidepresan reçetelerinin yüzde 85’inin üç SSRİ ilaç (citalopram, sertralin ve fluoksetin) üzerine yoğunlaştığını söyledi. Cipriani, bu yeni verilerin “daha iyi tedavilere erişimi artırabileceğini” belirtti.
SSRİ’ler hakkında bilinmesi gerekenler
Oxford Üniversitesi’nden Prof. Philip Cowen, “Genellikle birinci basamak sağlık hizmetlerinde hekimler SSRİ türü ilaçları reçete ediyor; sertralin veya fluoksetin gibi. Citalopram ve eskitalopram da sık kullanılıyor, ancak bu ilaçlar kalp ritmini gösteren QTc aralığını artırabiliyor,” dedi.
Araştırmaya göre, citalopram kan basıncını artırmazken orta derecede kilo kaybı sağlıyor. Fluoksetin de kilo kaybı sağlarken, sistolik kan basıncını yükseltebiliyor. Fluvoksamin ise genellikle daha az tolere edildiği için birinci basamakta çok kullanılmıyor ve kan basıncını artırıyor, kilo alımına yol açıyor. Paroksetin ise daha şiddetli yoksunluk belirtileri nedeniyle tercih edilmiyor.
Sertralin ve Fluoksetin karşılaştırması
Her iki ilaç da orta derecede kilo kaybına neden olurken, fluoksetin sistolik kan basıncını artırıyor. Sertralin alanlarda ise ALP (alkalin fosfataz) seviyeleri yükselmiş; bu durum karaciğer veya kemik sorunlarına işaret edebilir. Cowen, “Karaciğer sorunları varsa sertralinden kaçınmak gerekebilir” sözlerini kullandı.
Fluoksetinin uzun yarılanma ömrü sayesinde, ilaç bırakıldığında yoksunluk belirtileri daha az görülüyor. Sertralin ise vücuttan birkaç gün içinde tamamen atılıyor, bu da başka ilaçlara geçişi kolaylaştırıyor.
Uyku sorunu
SSRİ kullanırken uyku sorunu yaşayan hastalar için mirtazapin önerilebiliyor. Cowen, "Mirtazapin bazı insanlarda sedatif ve anti-anksiyete etkiler sağlıyor. Ancak kilo aldırıcı etkisi de olabilir" ifadelerini kullandı.
Cinsel fonksiyon ve yan etkiler
Araştırmada cinsel işlev bozukluğu incelenmedi, ancak SSRİ’lerin uzun dönem kullanımda cinsel yan etki riski yüksek. Mirtazapin ise daha az risk taşıyor; SNRİ’lerde de cinsel sorunlar görülebiliyor.
Trisiklik antidepresanlar
Trisiklikler (amitriptilin vb.) 1950’lerden beri kullanılıyor, ancak antikolinerjik ve antihistaminik yan etkilerle kilo alımı ve sedasyon riski taşıyor. Cowen konuyla ilgili yaptığı açıklamada 'Trisiklikler aşırı dozda tehlikeli; kalp ve sinir sistemi riskleri var. SSRİ’ler ise doz aşımında nispeten güvenli' değerlendirmesinde bulundu.
SNRI’ler
SNRI’ler serotonin ve norepinefrin geri alımını engelliyor ve daha ağır depresyon veya anksiyete vakalarında tercih ediliyor. Cowen, 'Duloksetin ve venlafaksin kan basıncını ve kolesterolü artırabiliyor, karaciğer ve kalp sağlığı göz göz önünde bulundurulmalı' uyarısında bulunuyor.
YSM HABER MERKEZİ