İSTANBUL-NURULLAH SARI(YSM) - Ukraynalı yetkililer Pazar günü yaptıkları açıklamada, dünyanın şimdiye kadarki en kötü nükleer felaketinin yaşandığı Çernobil nükleer santralinin dışında radyasyon seviyelerinin artmadığını, ancak Şubat ayında kompleksteki koruyucu kalkanı delen Rus insansız hava aracının yarattığı hasarın hâlâ giderilemediğini söyledi.
Cuma günü Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu (IAEA), çelik kabuğun tasarlandığı şekilde çalışmadığını doğruladı. Bu sorun, drone saldırısının kapsamının tamamen ortaya çıkmasının ardından Mart ayında kamuoyuna yansımıştı. Bu durum, kalkanın özellikle radyoaktif tozun dışarı çıkmasını engelleme yeteneğini kaybettiği anlamına geliyor.
Nükleer uzmanlar bunun şimdi değil, gelecekte olabilecekler açısından kritik olduğunu belirtti.
Devasa bir kubbe olan Yeni Güvenli Muhafaza (NSC), içindeki hasarlı 4 No’lu Reaktör’ün sökülmesini ve radyoaktif atığın güvenli şekilde bertaraf edilmesini sağlamak üzere 100 yıl boyunca işlev gösterecek şekilde tasarlandı. Bu kabuk ayrıca 1986’daki patlamanın ardından reaktörü korumak için Sovyet mühendislerince inşa edilen geçici "lahidi" de kapsıyor.
Greenpeace’te kıdemli nükleer uzman olarak görev yapan ve 2022’den bu yana Ukrayna’daki nükleer santralleri izleyen, son olarak 31 Ekim’de Çernobil’i ziyaret eden Shaun Burnie şunları söyledi:
“Barınak içinde radyoaktif maddeleri dış ortama salacak bir olay yaşanacak olursa, NSC artık dış çevreye tamamen kapalı olmadığından, radyasyonun dışarı çıkma potansiyeli var. Şunu söylemeliyim ki, şu anda bunun özellikle ciddi bir sorun olduğunu düşünmüyorum, çünkü mevcut lahit hala yerli yerinde”
IAEA: Kalıcı hasar yok
IAEA ayrıca kalkanın yük taşıyıcı yapı elemanlarında veya izleme sistemlerinde kalıcı bir hasar bulunmadığını belirtti. Kurumun sözcüsü Fredrik Dahl, Pazar günü paylaştığı bir mesajda radyasyon seviyelerinin dron saldırısından önceki ölçümlerle benzer olduğunu söyledi.
Dahl şöyle devam etti:
“Ukrayna’nın ve IAEA’nın bağımsız olarak yürüttüğü radyasyon izleme çalışmaları, NSC'nin dışında radyasyon seviyelerinin Şubat ayındaki olaydan önce yapılan ölçümlerle karşılaştırıldığında normal kaldığını göstermeye devam ediyor”
1986’daki Çernobil patlaması, radyoaktif materyali atmosfere savurarak tüm Avrupa’yı alarm durumuna geçirmişti.
Sovyetler Birliği felaketin boyutunu başlangıçta gizlemiş, hasarlı reaktörü kapatmak için beton ve çelikten oluşan acil durum lahidini alelacele inşa etmişti. Sovyetler ayrıca kimsenin yaşamasına izin verilmeyen bin kilometrekarelik bir “ara bölge” oluşturdu. Hâlâ kimsenin orada yaşamasına izin verilmiyor.
Çernobil’i temizlemek için kalıcı bir plan oluşturulması onlarca yıl aldı.
45’ten fazla ülke ve kuruluş yaklaşık 1,7 milyar dolar harcayarak çelik kabuğu inşa etti; kabuk 2016’da tren rayları üzerinde reaktörün üzerine kaydırıldı. Kabuk dünyanın en büyük taşınabilir yapısı olma özelliğine sahip. Bir futbol sahası kadar yüksek ve bir savaş gemisi kadar ağır yapıda.
Rus işgali, hasarlı reaktörün değişim sürecini geciktirdi
Yetkililer hasarlı reaktörü söküp radyoaktif atığı güvenli şekilde bertaraf etmeyi planlıyordu. Ancak Rusya’nın Şubat 2022’de Ukrayna’yı işgal etmesi planlanan temizliğin başlamasını geciktirdi.
14 Şubat’taki dron saldırısının ardından çıkan ilk yangın hızla söndürüldü. Ancak kalkanın yalıtımındaki su geçirmez yapı yandı ve neredeyse üç hafta boyunca için için tüttü. Dağcılık ekipmanlarıyla çalışan acil müdahale personeli, yangını bulmak ve yapının içine su püskürtmek için kalkanın dış katmanında delikler açtı.
Delikler ve dron saldırısının yarattığı ilk delik geçici olarak kapatıldı. Uluslararası ve Ukraynalı uzmanlar şimdi daha kalıcı bir çözüm bulmaya çalışıyor. Bu oldukça zor bir görev. İşçiler radyasyon seviyeleri nedeniyle büyük olasılıkla kalkanı şu an bulunduğu yerde tamir edemeyecek. Kalkanı taşımak ise ayrı riskler barındırıyor.
IAEA Genel Direktörü Rafael Grossi şöyle dedi:
“Zamanında ve kapsamlı bir restorasyon, daha fazla bozulmayı önlemek ve uzun vadeli nükleer güvenliği sağlamak için hayati önem taşıyor”
YSM HABER MERKEZİ