İSTANBUL-NURULLAH SARI(YSM) - Ukraynalı ve Avrupalı yetkililer, Başkan Donald Trump’ın Kremlin yanlısı sürpriz barış planını yumuşatmak için aceleyle harekete geçtikten sonra rahat bir nefes aldı.
Ancak diplomatik telaşın üzerinde rahatsız edici bir gerçek beliriyor: Her şey Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in kabul etmeye razı olacağı noktaya bağlı olacak.
Rus lider, cephedeki yüksek kayıplara ve ülke içindeki ekonomik sıkıntılara rağmen savaşı sürdürmeye hazır olduğunu, Ukrayna’yı Rusya’ya tabi kılacak talepleri kabul etmeye zorlamayı hedeflediğini açıkça ortaya koydu.
Analistlere göre sahadaki gerçekler, Putin’e şartlarını yumuşatması için pek az neden veriyor. Ukrayna toprak kaybını giderek hızlanan bir tempoda sürdürüyor. Ülke, yurt içinde bir yolsuzluk skandalıyla boğuşuyor. Aynı zamanda parasız ve askersiz kalma noktasına gelirken, ABD’nin de sabrını kaybediyor.
Rus lider için Ukrayna’da daha geniş çaplı bir çöküşü beklemek, daha da büyük tavizler getirebilir.
Putin'in asıl hedefi zayıf bir Ukrayna
Carnegie Rusya Avrasya Merkezi’nde kıdemli araştırmacı olan Tatyana Stanovaya, “Onun savaşının özü Ukrayna’yı zayıflatmak” ifadelerini kullanmak.
"Rus lider Ukrayna’nın altyapısını bombalarken ve yavaş yavaş daha fazla toprak ele geçirirken, er ya da geç istediğini alacağına inanıyor" diyen Stanovaya, şöyle devam etti: “Bugün olmazsa altı ay sonra, altı ay sonra olmazsa bir yıl sonra hedefine ulaşacak”
Stanovaya’ya göre Putin, Ukrayna’nın Rus güçlerini geri püskürtme kapasitesini başlangıçta fena halde küçümsemiş olmasıyla usta bir stratejist sayılmayabilir. Ancak savaşta üstünlüğün kendisinde olduğunu çok iyi biliyor.
Stanovaya sözlerinin devamında, “Kendi içinde Ukrayna giderek derinleşen bir kriz içinde ve er ya da geç çökecekler. Putin bunu çok net biliyor, olay bu. Başka hiçbir şey bilmesine gerek yok” şeklinde konuştu.
Putin, Ukrayna’nın NATO’ya girmeyeceğine dair bağlayıcı bir garanti, Batılı askeri ittifakın daha doğuya genişlemeyeceğine yönelik net bir taahhüt, Ukrayna ordusunun gücüne sınırlamalar ve Ukrayna’daki Rus dili ile Rus Ortodoks Kilisesi için özel korumalar da dahil olmak üzere bir dizi talepte bulunduğunu söyledi.
Bu yaz Alaska’da yapılan görüşmeler, Putin’in Donetsk ve Luhansk olmak üzere doğudaki Ukrayna bölgelerinin tamamını, Ukrayna’nın halen elinde tuttuğu kısımlar dahil, alma isteğine odaklandı.
Son günlerde Avrupalı yetkililer, NATO’yu kısıtlayacak ve Avrupa güvenliği üzerinde Moskova’ya güç verecek plan maddeleri karşısında hayal kırıklığına uğradıklarını ifade ederek, Amerikan yetkilileri bu konuları ayrı bir müzakere hattına almaya ikna etti. Ukrayna, mevcut cephe hattının toprak görüşmeleri için başlangıç noktası olmasını talep ediyor. Ayrıca ordusuna getirilecek olası sınırlamaları da sorguluyor.
Moskova ise son günlerde dolaşıma giren Avrupalı karşı teklifleri verimsiz olarak niteledi ve ABD ile Rusya’nın Alaska zirvesinde vardığı temel mutabakatlardan sapacak herhangi bir planın daha baştan geçersiz olacağının sinyalini verdi.
Trump'ın Rusya lehine görünen planı bile Putin'e yetmemiş olabilir
Putin’in, geçen hafta ortaya çıktığında Rusya yanlısı olduğu gerekçesiyle büyük tepki çeken 28 maddelik asıl planı bile tam anlamıyla kabul etmiş olmayabileceğine dair işaretler var.
Rus lider, planın bir barış anlaşması için zemin oluşturabileceğini, ancak esaslı müzakereler gerektirdiğini söyledi. En üst düzey dış politika danışmanı Yuri Ushakov ise pek çok pozisyonun kabul edilebilir olduğunu, ancak hepsinin kabul edilebilir olmadığını dile getirdi.
Örneğin teklifin Ukrayna ordusunun gücüne getirdiği üst sınırlar, Moskova’nın 2022’deki başarısız görüşmelerde gündeme getirdiğinden daha esnekti. ABD planı, Ukrayna’nın askeri teçhizatına herhangi bir sınırlama getirmiyordu. Ayrıca Avrupa’daki dondurulmuş Rus devlet fonlarının Ukrayna’nın yeniden inşasında kullanılmasını öngörüyordu. Bunların tümü Putin açısından pürüz noktası olabilir.
Kremlin, Trump’ın özel temsilcisi Steve Witkoff’un ayrıntıları görüşmek üzere gelecek hafta Moskova’ya döneceğini açıkladı. Trump bu ziyareti sosyal medyada duyurdu ve ABD Kara Kuvvetleri Bakanı Daniel P. Driscoll’un da Ukraynalılarla görüşeceğini söyledi.
Putin savaşı sürdürmeye hazır olduğunu söylerken, aynı zamanda Trump ile daha derin bir ilişki kurmaya da istekli. Bu ilişki yaptırımların hafifletilmesi, ekonomik iş birliği ve daha geniş jeostratejik kazanımlar getirebilir. Analistlere göre Putin bu ihtimalden etkileniyor, ancak ana savaş hedeflerinden vazgeçmiyor.
Rusya aynı zamanda Ukrayna’nın petrol ve askeri tesislere yönelik saldırı kampanyasıyla da karşı karşıya. Trump bu yılı, uzun menzilli Tomahawk füzeleri verilmesini gündeme getirerek bu saldırıları artırmakla tehdit etmiş, ardından geri adım atmıştı.
Moskova, son diplomasi turu bir barış anlaşmasıyla sonuçlanmazsa, bunun ABD’nin Ukrayna’ya verdiği tüm desteği kesmesine yol açabileceğini ve bunun da Ukrayna’nın çöküşünü hızlandırabileceğini umuyor olabilir.
“Putin hâlâ her şeyin peşinde” diyen Stratejik ve Uluslararası Çalışmalar Merkezi’nde Avrupa, Rusya ve Avrasya programının direktörü Max Bergmann, “Ama onun asıl istediği şey Ukrayna’nın kendi yörüngesinde olması. Eğer Ukrayna’yı alamazsa, kimse almasın istiyor” şeklinde konuştu.
Bergmann, bu yıl benzer diplomatik hamlelerin de sonuçsuz kaldığını hatırlattı ve sözlerini şöyle noktaladı:
“Bir bakıma bu bir atlıkarınca. Her girişimde atlıkarıncaya biniliyor, büyük bir hareketlilik yaşanıyor, bir yerlere gidiliyormuş gibi oluyor ve sonunda her şey duruyor, aynı noktada iniyorsunuz: Savaş aynen devam ediyor”
YSM HABER MERKEZİ